- Ảnh hưởng, tầm quan trọng của vấn đề đặt ra: phổ biến trong cuộc sống
hiện nay, để lại những hậu quả nghiêm trọng.
- Đưa ra nhận định về vấn đề để dẫn dắt vào yêu cầu đề
Viết mở bài :
Thực dụng đang là một lối sống phổ biến trong xã hội hiện nay. Lối sống
thức dụng gây nên những ảnh hưởng không nhỏ đến những giá trị truyền thống
tốt đẹp của dân tộc. Tuy nhiên, khi bàn về lối sống thực dụng, lại có những quan
điểm trái ngược nhau. Có ý kiến cho rằng: “sống thực dụng sẽ làm cho con
người ta ngày càng trở nên toan tính, ti tiện, coi trọng giá trị vật chất hơn mọi
giá trị khác trong cuộc sống”. Ý kiến khác lại khẳng định: “Không phải lối
sống thực dụng lúc nào cũng xấu. Nếu sống trong môi trường toàn những người
thực dụng mà bản thân không như thế thì cuối cùng cũng sẽ bị đào thải thôi”.
(Trích từ bài làm của học sinh)
Trước tình trạng người nhà bệnh nhân hành hung bác sĩ ngay tại bệnh
viện hiên nay, trên trang báo điện tử Dantri.com.vn, bạn đọc có tên Lê Chân
Nhân đã viết: “Nơi nào mà lòng nhân ái và đạo đức tụt hậu thì sự lo ngại còn
lớn hơn sự tụt hậu về kinh tế” .
Hãy viết một bài văn ngắn (khoảng 600 từ) trình bày quan điểm của anh /
chị về ý kiến trên.
Các bước tiến hành viết mở bài:
- Xác định trọng tâm yêu cầu đề: Sự tụt hậu về lòng nhân ái và đạo đức.
- Ảnh hưởng, tầm quan trọng của vấn đề đặt ra: Đó là mối lo ngại lớn trong cuộc
sống hiện nay.
- Đưa ra nhận định về vấn đề để dẫn dắt vào yêu cầu đề
Viết mở bài :
Những thành tựu kì diệu của kỹ thuật công nghệ làm nên những thay đổi
mạnh mẽ về nhiều mặt của đời sống. Nhưng, cuộc sống càng hiện đại con người
phải đối mặt với nhiều nguy cơ, thử thách. Trong đó có nguy cơ tụt hậu về kinh
tế, xuống dốc về đạo đức, về lòng yêu thương, tình nhân ái. Nguy cơ tụt hậu về
11
lòng nhân ái, về đạo đức đã thể hiện qua tình trạng người nhà bệnh nhân hành
hung bác sĩ. Trước tình trạng đó, trên báo điện tử Dantri.com Lê Chân Nhân đã
đưa ra nhận định: “Nơi nào mà lòng nhân ái và đạo đức tụt hậu thì sự lo ngại
còn lớn hơn sự tụt hậu về kinh tế”. (Trích từ bài làm của học sinh)
b. Mở bài gián tiếp:
Mở bài gián tiếp là cách người viết đi từ vấn đề khác có liên quan để bắt
cầu giới thiệu vấn đề nghị luận. Khi mở bài gián tiếp thường bắt đầu bằng cách
trích dẫn một ý kiến, một câu chuyện, lối sống, cách ứng xử,... làm cơ sở đề dẫn
dắt vào yêu cầu của đề đặt ra.
Mở bài gián tiếp tạo cho bài viết có chất văn chương, sáng tạo hơn, đem
đến những sáng tạo mới mẻ, bất ngờ cho người đọc. Tuy nhiên, cách mở bài
gián tiếp với những học sinh không thành thạo kỹ năng sẽ rất dễ lan man, dài
dòng, sa đà vào vấn đề khác dẫn đến xa đề hoặc lạc đề. Học sinh không chủ
động khi viết thì mở bài có thể sẽ trích dẫn vòng vo, dài dòng, mất thời gian. Do
vậy cần đọc thật kĩ đề bài, gạch chân những từ ngữ quan trọng để xác định cho
trúng vấn đề nghị luận.
Hướng dẫn học sinh cách viết mở bài gián tiếp:
Để mở bài gián tiếp, khi dạy học sinh cần hình thành các cho học sinh
những kỹ năng qua các bước sau:
- Đọc phân tích yêu cầu đề. Từ đặt ra yêu cầu bàn luận về vấn đề gì của
của sống: Cách sống, cách ứng xử, thái độ sống, quan niệm sống,....
- Lựa chọn một câu chuyện, một thông tin, một ý kiến, cách ứng xử... để
dẫn dắt, khẳng định vấn đề. Khi lựa chọn cần phải đặt nó trong mối quan hệ
tường dồng, gần gũi về mặt ý nghĩa
- Dẫn dắt vào yêu cầu đề để giới thiệu vấn đề. Dẫn dắt cần bộc lộ cách
đánh giá của người viết về những thông tin mình đưa ra.
Bài tập vận dụng:
* Mở bài theo kiểu diễn dịch:
12
Là cách mờ bài mà dẫn dắt vào đề theo kiểu diễn dịch, người viết phải nêu
những ý kiến khái quát hơn, bao trùm vấn đề đặt ra trong đề bài rồi thu hẹp lại
dần và sau cùng bắt vào vấn đề của đề bài.
Ví dụ 1:
Đề 1: Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình
( Tố Hữu – Một khúc ca)
Anh (chị) có suy nghĩ như thế nào về ý kiến trên?
- Xác định trọng tâm yêu cầu đề: cuộc sống phải biết cống hiến, hy sinh
- Lựa chọn một câu chuyện, một thông tin, một ý kiến: ý kiến của Tố Hữu,
những nhân vật lịch sử
- Dẫn dắt vào yêu cầu đề để giới thiệu vấn đề.
Viết mở bài
“Đời người chỉ sống có một lần” (N. Ôxtơrôpxki). Vâng, đúng thế. Con
người chỉ sông có một đời. Sống một lần đời và chỉ trên dưới một trăm năm. Ôi
cuộc sống đáng quý biết bao! Dược sống đã là đáng quý nhưng với con người –
“cây sậy biết tư duy” (Pascal) – vấn đề không chỉ là sống mà sống sao cho đáng
sống, sống sao cho đẹp, cho xứng đáng là con người. Đó là nỗi băn khoăn chung
của những ai muốn sống xứng đáng là người. Nhà thơ Tố Hữu đã tự hỏi: “Ôi
sống đẹp là thế nào hỡi bạn ?” và sau đó nhà thơ đã tự trả lời: “Sống là cho đâu
chỉ nhận riêng mình”. (Một khúc ca)
* Mở bài theo kiểu quy nạp
Là kiểu lập luận ngược lại so với kiểu diễn dịch, nghĩa là ta phải lập luận
từ những ý, những sự việc cụ thể, riêng lẻ, đặc thù, nhỏ hơn ý, sự việc đặt ra
trong luận đề của đề bài rồi mở rộng dần và tổng hợp khái quát lên để bắt sang
luận đề.
Ví dụ 1
Đề 1: Bình luận câu tục ngữ: Tốt gỗ hơn tốt nước sơn
Các bước tiến hành viết mở bài:
- Xác định trọng tâm yêu cầu đề: khẳng định tầm quan trọng giá trị bên trong
13
- Lựa chọn một câu chuyện, một thông tin, một ý kiến,...: từ một nhận định và
một vài hiện tượng cuộc sống
- Dẫn dắt vào yêu cầu đề để giới thiệu vấn đề.
Viết mở bài :
Trong cuộc sống, chúng ta thường phải đứng trước một sự lựa chọn: chọn
người, chọn vật…Chúng ta thường gặp những tình huống khó quyết định bởi vì
không thiếu gì cảnh: người đẹp mà kém, người giỏi thì lại không đẹp, vật đẹp thì
vật lại không bền, vật bền vật lại không đẹp…Đối với những trường hợp như
thế dân gian ta có lời khuyên “Tốt gỗ hơn tốt nước sơn”
Ví dụ 2:
Đề 2: Matin Luther King từng nói: "Trong thế giới này, chúng ta không
chỉ xót xa vì những hành động và lời nói của người xấu mà còn cả vì sự im lặng
đáng sợ của người tốt". Anh (chị) có suy nghĩ gì về ý kiến trên?
Các bước tiến hành viết mở bài
- Xác định trọng tâm yêu cầu đề: Sự tim lặng của người tốt
- Lựa chọn một câu chuyện, một thông tin, một ý kiến,...: Câu chuyện về anh
thanh niên bị móc ví trên xe buýt
- Dẫn dắt vào yêu cầu đề để giới thiệu vấn đề.
Viết mở bài
Cách đây không lâu, cư dân mạng truyền tay nhau một đoạn clip tại một
bến xe buýt ở Hà Nội. Nhân vật trong clip là một thanh niên gầy gò, gương mặt
vô cùng khắc khổ, đã bị kẻ gian lấy cắp chiếc ví. Dẫu rằng, chiếc ví ấy không hề
có tiền mà chỉ có một giấy phép lái xe, anh ta thảm thiết nhìn ra xung quanh van
nài kẻ trộm: “Cho em xin…không có tiền đâu, chỉ có bằng lái xe thôi…”. Vậy
mà trước hoàn cảnh đó không ai dám lên tiếng, không ai hỏi han hay có ý giúp
đỡ người thanh niên tội nghiệp. Câu chuyện này để lại cho nhiều người về cách
sống và thái độ ứng xử của con người trong xã hội hiện nay. Quả thật, hiện
tượng ấy đúng như Martin Luther King đã nhậ xét: “Trong thế giới này, chúng
14
ta không chỉ xót xa trước lời nói và hành động của kẻ xấu mà còn cả vì sự im
lặng đến đáng sợ của người tốt.”
Ví dụ 2:
Đề 3: “Con người bình đẳng, không phải sự sinh ra mà đức hạnh mới tạo
nên sự khác biệt” (Voltaire)
Hãy viết một bài văn ngắn (khoảng 600 từ) trình bày suy nghĩ của anh
(chị) về ý kiến trên.
Các bước tiến hành viết mở bài:
- Xác định trọng tâm yêu cầu đề: Vai trò của đức hạnh làm nên sự khác biệt của
con người
- Lựa chọn một câu chuyện, một thông tin, một ý kiến,...: câu chuyện về Nick con người giàu nghị lực và khát vọng để làm nên điều kỳ diệu của cuộc sống
- Dẫn dắt vào yêu cầu đề để giới thiệu vấn đề.
Viết mở bài:
Nếu ai đã từng gục ngã sau những lần thất bại, nếu ai đã từng nghĩ rằng
cuộc đời không công bằng khi mình luôn gặp phải những khó khăn, thử thách.
Nhưng nếu một lần được nghe Nick Vujicic diễn giả ta sẽ hiểu ra rằng cuộc đời
luôn bình đẳng với mọi người. Nick trở thành con người kỳ diệu nhất thế giới
bở anh có một cơ thể khiếm khuyết nhưng lại có một trái tim lành lạnh. Với
Nick, điều quan trọng nhất là đứng bao giờ từ bỏ khát vọng, hãy luôn yêu
thương và biết tha thứ với mọi người.. Nick đã đến với con người bằng tất cả
trái tim, bởi với anh: “tôi không có tay để chạm vào tay của người khác nhưng
tôi có trái tim để chạm vào trái tim của người khác”. Trái tim của Nick đã thắp
lên ngọn lửa khát vọng cho bao nhiêu con người vượt lên số phận. Từ nghị lực
phi thường của mình, từ trái tim quả cảm của Nick ta nhận ra rằng: “Con người
bình đẳng, không phải sự sinh ra mà đức hạnh mới tạo nên sự khác biệt”
(Voltaire) (Trích từ bài làm của học sinh)
Ví dụ 4:
15
Đề 4: Có ý kiến cho rằng: “Thời gian là vàng, vì thế phải biết quý trọng
từng phút từng giây”. Ý kiến khác lại cho rằng: “Thời gian không quan trọng,
điều quan trọng là cách con người sử dụng thời gian của bản thân mình”
Anh chị hãy viết bài văn ngắn (khoảng 600 từ) bày tỏ quan niệm của
mình về hai ý kiến trên.
Các bước tiến hành viết mở bài:
- Xác định trọng tâm yêu cầu đề: Cách sử dụng thời gian
- Lựa chọn một câu chuyện, một thông tin, một ý kiến,...: từ một câu chuyện về
chim sê
- Dẫn dắt vào yêu cầu đề để giới thiệu vấn đề.
Viết mở bài:
Những chú chim non đi lượm lặt thóc rơi vãi trên cánh đồng rộng lớn để
chuẩn bị nguồn thức ăn cho mùa đông, trong số đó có hai chú chim gần nhau là
sẻ nâu và sẻ vàng. Sẻ nâu cần mẫn từ sáng sớm chỉ mong thu nhặt được nhiều
thứ ngược lại, sẻ vàng luôn nhởn nhơ và nó luôn nghĩ còn nhiều thời gian lắm.
Nhưng mùa động năm đó đến sớm hơn dự định, tuyết phủ trắng cánh đồng và
đàn chim về tổ. Sẽ vàng đã không sống sót qua nổi chỉ vì thiếu lương thực. Câu
chuyện về những chú chim làm ta nghĩ đến những quan niệm khác nhau về cách
sử dụng thời gian. Phải chăng: “Thời gian là vàng, vì thế phải biết quý trọng
từng phút từng giây” hay “Thời gian không quan trọng, điều quan trọng là
cách con người sử dụng thời gian của bản thân mình”. (Trích từ bài làm của
học sinh)
c. Mở bài theo hướng phản đề:
Mở bài theo hướng phản đề hay còn gọi là mở bài theo hướng biện luận
phản bác từ vấn đề trái ngược. Mở bài phản đề thực chất cũng là một hình thức
của mở bài gián tiếp. Tuy nhiên, mở bài phản đề lại xuất phát từ những sự việc,
cách ứng xử trái ngược với vấn đề đặt ra. Từ đó mới lập luận để dẫn dắt vào yêu
cầu đề.
16
